1)  Vragen aan de molenaar

Hoe draaien de wieken? a. met de klok mee, b. wisselend, afhankelijk van de windrichting, c. tegen de wijzers van de klok?

De meeste oude molens draaien tegen de klok in (linksom als je ervoor staat) Dat is zo omdat vroeger de as waarop de wieken zijn bevestigd van hout was en zo'n balk was op zijn sterkst als hij linksom draait. (Sinds 1900 worden de assen van ijzer gemaakt). De meeste moderne molens (windturbines) draaien rechtsom dus met de klok mee. De molenaar kan de kap van de molen draaien (kruien heet dat) om de wieken op de wind te zetten. Bij wind van achter zou de molen achteruit gaan draaien en omdat het remsysteem dan niet meer werkt is dat heel gevaarlijk.

Waarom draaien de wieken links om ?

De meeste oude molens draaien tegen de klok in (linksom als je ervoor staat) Dat is zo omdat vroeger de as waarop de wieken zijn bevestigd van hout was en zo'n balk op zijn sterkst was als hij linksom draait. (Sinds 1900 worden de assen van ijzer gemaakt). De meeste moderne molens (windturbines) draaien rechtsom dus met de klok mee.

Wat doet een molen allemaal?

Er zijn verschillende antwoorden mogelijk: 1) Een windmolen draait op windkracht en dat is een schone en goedkope vorm van energie. 2) een windkorenmolen produceert meel en de reststoffen als kaf en dergelijke zijn nog te gebruiken als veevoer, geen afvalstoffen dus! 3) Een molen is eigenlijk gewoon een fabriek maar om te zien is een molen veel mooier dan een moderne fabriek met pijpen ed.

Wat is het verschil tussen de verticale-as-windmolen en horizontale-as-windmolen ?

In Oost-Iran en Afghanistan vinden we nog ruines van verticale windmolens. In een van steen gebouwde koker, met een of meerdere windsleuven (windturbine) draait een rechtopstaand windrad (soms met wel 12 vleugels). De molenstenen kunnen zowel onder  als boven geplaatst worden. De eerste vermeldingen van dit soort molens dateren uit rond 900 na Chr. De eerste berichten over horizontale as windmolens zijn rond 1200 na Chr. Waarschijnlijk zijn onafhankelijk van elkaar (en ook onafhankelijk van eerder genoemde perzische molens) standaardmolens en torenmolens onstaan. De (houten) standaardmolen in Vlaanderen (1180 n Chr.) en de stenen torenmolens in het Middellandse zeegebied (Griekenland 1249 na Chr.)

Wat zijn de verschillen tussen vroeger en nu?

Moeilijke vraag omdat er zoveel antwoorden mogelijk zijn. Het grootste verschil tussen vroeger en nu (wat molens betreft) is dat vroeger de wind de energie leverde om een molen te laten draaien en het werk te doen waarvoor de molen gebouwd was (meel, tras, verf of eikenrun malen, zagen, pletten, olieslaan, vruchten persen, water uitmalen enz.) en dat nu de energie komt van benzine, gas, olie en electrische motoren. Gemakkelijk zul je zeggen maar het geeft ook veel milieuproblemen... Een windmolen werkt schoon!

Wat wordt bedoeld met burgemeester en spruiten?

De lange en de korte spruit zijn twee balken die dwars door de kap van de molen steken en aan de buitenkant vastzitten aan de schoren. Die zitten beneden weer vast aan een andere zware balk: de staart. En op deze staartbalk zit onderaan weer een krui-rad of krui-lier waarmee aan een ketting kan worden getrokken. Op deze manier trek je de hele kap (met de wieken erbij om en nabij 15 000 kg) om zodat de wieken recht op de wind staan. De werking van de spruiten kun je vergelijken met het stuur op je fiets. De burgemeester is een korte stevige balk voorin de kap direct tussen de eerste balk waar de as op rust (windpeluw genoemd. Vind je dat geen mooie oude naam: peluw is een ander woord voor kussen dus iets wat je hoofd draagt bij het liggen) en de tweede balk: stormbalk genoemd. In sommige molens zijn er links en rechts van de burgemeester nog twee balken de helpen om de windpeluw op z'n plek te houden die heten: 'wethouders'.

Wat is de bekenste molen? en waar ligt die molen?

De bekendste molen de molen is die is geschilderd door Ruisdael (zo rond 1650) en die molen stond in Wijk bij Duurstede.

Hoeveel molens zijn er nu?

Er zijn nu in Nederland zo'n 1187 molens maar er zijn er nog enkele in opbouw (daarvan staat de romp er nog).  Limburg telde in 1957 (volgens de Provinciale Waterstaat) 164 molens, waarvan toen 72 watermolens en 24 windmolens nog in gebruik. Inmiddels tellen we ongeveer 120 molens, waarvan zo'n 80 nog in gebruik, de helft op wind en de helft op waterkracht. Zie  www.limburgsemolens.nl

Waarom waren molens vroeger zo belangrijk?

Molens waren vroeger zo belangrijk omdat het een prachtige uitvinding was om wind- en waterkracht te gebruiken om te malen (graan, kalk en metselspecie, kruiden), te pompen (water), te pletten (graan, denk aan havermout), te pellen (gort, rijst), te zagen (boomstammen) en te smeden (ijzer) enz. enz. Het waren eigenlijk kleine complete fabriekjes.

Wanneer is de molen onstaan?

Handmolen:
- niet draaiend 3000vChr (afbeelding uit Egypte)       
- draaiend (kweern) +/- 500 vChr Grieken/Romeinen

Ezel en paardmolen (rosmolen):
300 v Chr Romeinen.                                        

Watermolen:
- 1e type met horizontaal draaiend waterrad: 100 v Chr (Grieken)
- 2e type met verticaal draaiend waterrad: 20 vChr (Rome).  

Windmolen:
- verticaal draaiend: 600 na Chr (Iran, Afghanistan, Pakistan)
- horizontaal draaiend 1183 na Chr (Vlaanderen) (zoals bij ons dwz dat de as die draait vrijwel horizontaal ligt en de wieken verticaal draaien).  

Bij al deze data moet vermeld worden dat het gaat om een eerste vermelding van die molens in boeken en geschriften. Het is dus goed mogelijk dat de werkelijke datum eerder is.

2) BIBLIOTHEEK IN DE MOLENSCHUUR

Inhoud:

1. Molens in de regio Limburg (incl. Belgisch Limburg)
2. Nederlandse molenboeken
3. Molens in naburig Duitsland
4. Diverse onderwerpen
5. Fotoboeken en persknipsels
6. Tijdschriften (op muurplank)

Omschrijving achtereenvolgens:   Titel en subtitel / Toelichting/hoofdstuk / Schrijver / Uitgever / aantal Pag’s / Jaar van uitgave

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 - Molens in de regio Limburg:

Lindertmolen Beegden / Korte geschiedenis en renovatie b.g.v. de heropening in 2000 Stg.Lindert-molen / Gemeente Beegden / Broch. / 6 pag. / 2000

Wiek en Rad / Mozaïek van molens in Limburg met prachtige foto’s: inleiding – historie – molenrechten – watermolens – industriële molens – windmolens – mulders – molentypen – doorsnede van water- en windmolen / Meesen+ Molens.Lb / DSM-kalender / 72 / 1984

De Molens van Limburg,  1839-1989 / Standaardwerk i.s.m. de Molenstichting Limburg (inventarisatie en onderzoek naar geschiedenis, functies, ontwikkeling en achteruitgang van de Limburgse wind- en watermolens vanaf 1839): Deel 1): windmolentypen in Limburg en hun wieksystemen: de standaardmolen, de bovenkruier, de wieken en verbeterde wieksystemen – Lb.watermolens – waterraderen en turbines – van hout naar ijzer: bouwontwikkeling – molenfuncties – rosmolens, stoommachines, motoren, hulpgemalen – het graanmolenbedrijf algemeen – ontwikkeling en achteruitgang van Lb.molens – aspecten van molenbehoud – molenbestanden in Lb in tijdvak 1839-1989 – Deel 2): beschrijving per molen, ingedeeld in 32 regio’s in Limburg – Deel 3): inventarisatie windmolens naar toestand per dec.1990 – overzicht windmolenrestanten dec.1990 – inventarisatie watermolens 1990 – idem watermolens ingericht als korenmolen zonder water/stuwrecht per 1990 – idem watermolenrestanten per eind 1990 – voorts: bronnen, literatuuroverzicht en registers van personen, bedrijven en molenplaatsnamen. / (groot formaat) / Ing. Piet van Bussel / Bura-boeken Eindhoven / 797 pag. / 1991

Auroramolen Baexem / Standerdmolen te Baexem, 160 jaar,  Eigenaar gemeente Leudal / Gemeente Heythuysen / 22 / 2006

Leonardusmolen Maasbracht / Beltmolen te Maasbracht, geschiedenis 1865-2000, eigenaar stichting / Molenstg. Maasbracht / Molenstg. Maasbracht / 48 / 2000

Sint Lindert Beegden / Standerdmolen te Beegden, 1790-1856-2000, geschiedenis en renovatie, eigenaar gemeente Maasgouw / Stg. Molen Beegden / Gemeente Heel /  6 / 2000

Molen St. Odilienberg / Beltkorenmolen Sint Odilienberg, geschiedenis 1883-1993 / Heemkunde Roerstreek /54 / 1993

ECI Roermond / Waterkrachtcentrale van de Electro Chemische Industrie, 1920-1974-2000 / folder ..

Anthoniusmolen Kessel / Standerdmolen Sint Anthonius te Kessel, Kleine geschiedenis en beschrijving /  Gemeente Kessel / 22 / 1975

Antoniusmolen Kessel / Standerdmolen Sint Anthonius te Kessel, Uitvoerige beschrijving / Gemeente Kessel / 52 / 1975

Gitstappermolen Vlodrop / Gitstapper watermolen te Vlodrop, 1377-1752-1988 / Gemeente Vlodrop / 16 / 1988

Molens in Peelland / Beschrijving van de molens in Peelland / Peellandse Molenstg. / 80 / 1982

Molens in Noord-Limburg / ‘Dankzij wind en water’: Molenbestand in Nrd.Lb. 1851-1982 – Molens in Nrd.Lb. met maalbestemming 1982 – Molengebouwen in Nrd.Lb. – beschrijving + foto van de molens in: Afferden, Arcen, Baarlo, Beesel, Gennep, Grubbenvorst, Heijnen, Kessel, Merselo, Meterik, Mook, Oostrum, Reuver, Venlo 3x, Venray – literatuur – bronnen en medewerkers / Albert Lamberts (tekst) en Jacques Peeters (foto’s) / Dagblad Nrd.Limburg, Venlo / 96 / 1982

Rosmolens Belg.Lb. / Rosmolens in Belgisch Limburg vanaf 1844 , Studiekring ons Molenheem, deel 2 / Studiekring Molenheem / 16 / ..

Molen uit Mol / De standerdmolen uit Mol in museumdorp Bokrijk, Belgie / Bokrijk / 16 / 1957

Molentocht Limburg / Beschrijving van molens in Midden-Limburg incl. aangrenzend Belgisch Limburg / Molenstg. Limburg / 1974

Molenidioom / ‘Molens en molenidioom’, artikel in Veldeke, Tijdschrift over Limburgse volkscultuur / A.Simonis / Veldeke / 12 / 1973

Prins Bernard molen Melick / Geschiedenis van de standerdmolen Prins Bernard in Melick en van eerdere molens aldaar, incl. renovatie , 1821-1870-1925-1994 (stichting)-1999 / Henk Wenteler / Stg.Molen Pr.Bernard Melick / 28 / 1999

Iets over water- en windmolens in Limburg / Verduidelijkt met tekeningen en foto’s: energie – functie – verschijningsvorm; met voorbeelden van: watermolens in Limburg:Leu-Ursulamolen Haelen, Oliemolen Heerlen, Neuborgmolen Gulpen, Volmolen Epen, Kruimolen Valkenburg, graanmolen Eijsden, watermolen Baarlo, E.C.I. Roermond, Geulhemmermolen Berg en Terblijt, Plasmolen Middelaar, Fridessemolen Neer, Uffelsemolen Hunsel, watermolen Wijlré, Grathemer watermolen, Windmolens: windmolen St.Odiliënberg, St.Jansmolen Stramproy, St.Hubertusmolen Beek-Genhout, Hompeschemolen Stevensweert, de Hoop en Welvaart  in Horn,molen te Laar (Weert), St.Antoniusmolen Heythuysen, deurslot Sint Lindertmolen Beegden, Torenmolens: molen van Gronsveld, Lienden (Gld), firma Derckx te Beegden, Petrusmolen Venray, Paltrokmolen – register van molenonderdelen en genoemde molens / Ing.P.van Hoof / ......

2 - Nederlandse molenboeken:

Oliemolens / Water-, wind- en ros-oliemolens, oliezaad en olie. / Inrichting, molenconstructies, windmolens in Nederland en Vlaanderen, watermolens in Ned. En Vlaand., rosoliemolens, slagmolen van Lille, bijzonder verdwenen watervluchtmolens, bijzonder constructies in Vlaanderen, windoliemolens, draaisnelheid  van kollergang, werking slagbeitel in slagbank, oliezaden en toepassingen, werking van oliemolens, industriële oliebereiding, neergang van oliemolens, inventarisatie van het gaande werk, verklaringen-verantwoording-register / (groot formaat) / Ing. Piet van Bussel + / Bura Boeken Eindhoven / 190 / 2006

DeNederlandse molen / Geïllustreerde beschrijving van diverse molens en molenverhalen / J.Balk / Driehoek Amsterdam / 80 / 1990

Molens / Molentypen, onderdelen buitenzijde, onderdelen inwendig, molentradities (wiekstanden), diversen, verantwoording / Ir.F.Stokhuyzen / V. Dishoeck Bussum / 136 / 1972

Utrechts molenboek / Utrechtse windmolens – lijst van de 28 windmolens per jan.1956 met korte beschrijving en foto – plattegrond provincie Utrecht /  W.Perks / ? / 38+ / 1956

50 jaar Hollandsche Molen / Jubileum beschrijving van de Hollandsche Molen met molenoverzicht in Nederland / Ir.F.Stokhuyzen / 95 / 1973

Molens van Nederland / (lees- en kijkboek) Een rondreis door onze molenwereld – kijk uit, molens! – historisch schouwspel – molennamen – molentaal – begin van nieuw tijdperk – toestand nu – molenaarsexamen – bewoonde molens – wonder aan de schans – molenaarswerk vroeger – oude molengeschiedenis – standerdmolens in ons land – molens worden groter – ware hoogvliegers – molenstad schiedam – wipmolens – spinnekoppen – tjaskers – stoere watermolens – noord-holland – zuid-holland – molenbouwdetails – grondzeilers – roeden – belt of bergmolens – regionale eigenaardigheden – zeilwerk - industriemolens – houtzaagmolens – pelmolens – mannentaal en kerelswerk – papierfabrikage – waterradmolens  + molenbestand 1974 per provincie / Besselaar / Uitg.Kosmos / 147 / 1974

Molens in Nederland / Nederland molenland – opkomst en ondergang – standerdmolen en afgeleiden – bovenkruiers – korenmolens – poldermolens – andere industriemolens – verbeteringen aan windmolens – molenbehoud 1960-2000 – molenbiotoop – de toekomst – register plaatsnamen / W.Roose / Atrium / 128 / 2001

Kijk op molens / Inleiding – eerste kijk – spierkracht en waterkracht – de wind als vrind – bovenhuis en ondertoren – wind en nog meer water – wieken in het wijde land – kijk van binnen – de mulder op de zwikstelling – de hoge dienaren van de windvorst – zagen, kloppen, slaan en malen – de brandersmolens van schiedam – een klaverblad van molens – molens als museum – zwichten voor stoom en stroom – het wenkend wiekenkruis – abc van molentermen – 10 molentochten in Nederland – verenigingen en stichtingen – veel foto’s / J.Balk / Elsevier / 144 / 1979

Windmolens in Nederland / Ten geleide – windmolens in soorten – windolens aan het werk – windmolens vroeger en  nu – een duik in de geschiedenis – windmolen en maatschappij – leven en werken op de windmolens – molenbehoud in vogelvlucht – verbetering van woindmolens – molenbouwers en en molenslopers – stompen en rompen – windmolens in hun omgeving- windmolens, toerisme en recreatie – windmolens en industriële archeologoe – molens verzamelen – de toekomst – het Nederlans windmolenbestand per provincie / Drs. P.Nijhof (tekst) en Ger Dekkers (foto’s) / Waanders, Zwolle / 192 / 1983

Ned. Molens in oude ansichten / 120 ansichten, alfabetisch, met tekst / L.van Lambalgen / Europese Bibliotheek, Zaltbommel / 160 / 1970

Wind en energie / Inleiding – wind als energiebron – windmolens, rotoren en windturbines: windmolens van vóór 6de eeuw, in Arabische invloedsgebieden, Middeneuropese windmolens v.d. Middeleeuwen, v.d. Renaissance en hun opvolgers, gebedsmolentjes en andere kleine windmolens in Azië, windmolens in Nederland, andere windmolens in Europa en Amerika, windmolenbouw in het tijdperk van de techniek, windmeetinstrumenten, de Savonius-rotor, Magnus-effect en Flettner-rotor, gemoderniseerde windmolens van een oud type, de Amerikaanse windturbine, windopladers en windpompen, moderne windmolens en windkrachtproefstations – grote windkrachtprojecten – nieuw windenergieonderzoek – toepassing van windkracht en economische waarde – geraadpleegde literatuur / Felix von König / Kluwer Techn.Boek, Deventer / 178 / 1980

Wieksystemen voor polder- en industriemolen / Inleiding en strijd v.d. windmolen – wind en energie – de roeden: tweedelige roede, driedelige roede, haspelwiekenkruis, metalen roede – de oudste wiekvormen: dwarsgetuigde wieken, Oudhollandse wieken, windborden, steekbord, molenzeilen – wiekverbeteringen – zelfzwichtende wieken: springsail systeem, roller reefing systeem , zelfzwichting in Nederland, de wieken, bedieningsmechanisme, remkleppen – wieksysteem Von Baumhauer – Dekker stroomlijnroede: wieksysteem Dekker, halfverdekkerd of spleetwiek – stroomlijnsysteem Van Bussel – Bilau- of Ventiwiek: molen van Bilau in de praktijk, toepassing v.h. Ventiwieksysteem Bilau – van Riet wieksysteem: opbouw en systeembeschrijving, werking en bediening – Prinsenmolenwiek – Ten Have kleppen: Ten Have systeem met regulateur, handverstelbare Ten Have kleppen, zwichtinstallatie met rondlopende eindloze ketting, werking en bediening met regulateur, idem met handbediend zwichtsysteem – fokwiek van Ir.P.L.Fauël: het fokwieksysteem, de constructie, remkleppen, steekborden, malen met fokwieken – remkleppen in diverse wieksystemen: princiepe remplepdemper, remkleppen in Oudhollands model windborden; / e.e.a. met foto’s en tekeningen / G.J.Pouw / Kluwer Technische Boeken, Deventer en Antwerpen / 118 / 1982

De molen in ons volksleven / Voorbericht – recht van wind en molendwang – maalloon – vroegere belasting – geheime cijferschrift – nachtmalen op industriemolens – idem op poldermolens – zondagsmalen – voor de prins malen – van (heg)mulders – sint victor patroon – weerpraatje – molenleven in volkstaal – visvangst bij poldermolens – idem bij waterradmolens – spel, luim en feest bij windmolens – speelmolens en modelmolens – oude gebruiken het jaar rond – molenrijmen – rijmpjes met molennamen – molenraadsels – kabouters malen graan – spookmolens – molenlegenden – mulderslatijn – van korenmolens, kerk, kloosters en armenzorg – band tussen schuttersgilden en korenmolens – molentaal – molens in de vreugd – in de rouw – feesttooi – trouw aan oranje – zaanse mooi-ztten – in de rouw in Zaanstreek – overige wiekstanden – berichtgeving mbv molenwieken – molenijzer – zilveren molenbekers – namen molens buiten Zaanstreek – namen zaanse molens – bouwkunstig schoon van molens – verven van molens – molenbaarden – gevelstenen – beschilderde naamborden – versierde vangstokken – figuren in rietdek – register aardrijkskundige namen – overzicht afgebeelde molentypen – lijst van afbeeldingen  / A.Bicker / Sijthoff / 214 / 1958

3 - Molens in naburig Duitsland:

Niederrheinischer Wassermühlen Führer / naslagwerk van 463 watermolens, geïllustreerd, van Kleve tot Bergheim / Hans Vogt / Verein Niederrhein / 594 pag. / 1998

Rheinischen Windmühlen Führer  / Uitgebreid naslagwerk van 478 windmolens, geïllustreerd, Van Emmerich tot Euskirchen en Bonn / Hans Vogt / Verein Niederrhein / 543 pag. / 2005

diversen .......

4 - Diverse onderwerpen:

Zevenhonderd jaar Beegden / Historische schetsen 1275-1975 / P.Mintjens / Gemeente Beegden / 167 / 1975

Beegden Bezet Bevrijd 1940-1945 / Chronologisch overzicht , voorbereiding, oorlogshandelingen, onderduiken, winterlange bevrijding, persoonlijke verhalen, correspondentie van gedeporteerden, overzicht van omgekomen burgers en militairen, vernielingen, oorlogsmonumenten, verantwoording / Leden e.a. van Werkgroep. Heemkunde Beegden / Stg.Wg. Heemkunde Beegden / 255 / 2005

Uit en thuis boek Limburg / Uit en Thuisboek van het Limburgs Landschap, Handboek met terreinbeschrijvingen van de 94 natuurgebieden. Geschiedenis 1931-2001, landschappen, natuur, beheer, topografische kaarten,  foto’s en wandelroutes. Woordenlijst, adressen, alfabetische lijst,  kaart van Limburg met ligging natuurgebieden, verantwoording (groot zakformaat). / Edmond Staal en  diverse schrijvers / Stg. Limburgs Landschap, Arcen / 320 / 2001

Oorlog en herstel In Noord-Limburg, 1940-1950 / Fotoboek (groot model) / Martien Blondel / Dagblad Nrd.Lb.Venlo / 240 / 1975

Nederland v.d. weg af gezien / Geïllustreerde beschrijving / Houter en Schaap / Shell Nederland / 120 / 1979

Almanak van weer&klimaat / Chronologische beschrijving van winter, lente, zomer en herfst in De Bilt, overzicht klimaat in Nederland / Harry Geurts / Thieme Zutphen / 72 / 1982

Weerboek / Extreme weersituaties van de laatste 2 eeuwen in Nederland, fotoboek met tekst, op datum door de maanden van het jaar heen, verantwoording (groot formaat) /Jan Pelleboer / Publiboek Baart / 152 / 1983

Knopen / Overzicht, watersport, buitenactiviteiten, grotten verkennen en beklimmen, vissen, in en om het huis (grote mooie uitgave) / Geoffrey Budworth / Könemann / 160 / 1998

Fietsroutes Nederland / Anwb Fietsrouteboek Nederland, (deel 2), atlas met 100 fietsroutes per provincie, voorts: inleiding, goed voorbereid, 8 Nederlandse landschappen, fietsen is leuk in elk seizoen, fietsen en voorkeuren, met kinderen op de fiets, goede en veilige fiets, banden plakken, verantwoording / Anwb / 260 / 2005

diversen ......

5 - Fotoboeken en persknipsels

--- In diverse ordners  ---

6 - Tijdschriften (op muurplank):

De molen / Nieuws uit de Limburgse molenwereld; molendagen en deelnemers, renovaties, beschrijvingen, molenaars / Molenstichting Limburg, Roermond / Kwartaal

Gildebrief / Verenigingsblad van het Gilde van Vrijwillige Molenaars Nederland (sinds 1972), molenaars, ambachtelijk werk, wind en water aangedreven, aanverwante molens en verenigingen, opleiding, veiligheid, biotoop, verhalen, jaarlijkse contactdag, provinciale afdelingen enz. / Gilde van Vrijwillige Molenaars, redactie Leeuwarden / Kwartaal

Molens / Blad van de De Hollandsche Molen, vereniging tot behoud van molens in Nederland (sinds 1923); restauratienieuws, rijkssubsidie en fondsen, beschrijvingen van molens en molenaars, biotoop, opleiding, educatie, websites, jeugdnieuws, verenigingnieuws per provincie, molenliteratuur enz. / Vere. De Hollandsche Molen, Amsterdam / Kwartaal

Limburgs Landschap / Donateursblad van de Stichting Het Limburgs Landschap, overzicht van aankopen en beheer, beschrijvingen van natuurgebieden, dieren, natuur, het weer,  vondsten, historische buitenplaatsen (o.a. in eigendom), literatuur, kinderbijlage, berichten / Stg. Limburgs Landschap, Arcen / Kwartaal